خواص ژله و پودر ژلاتین برای سلامتی
ژلاتین نوعی ماده پروتئینی است که از کلاژن گرفته می‌شود. این ماده به‌دلیل اینکه ترکیبی منحصربه‌فرد از اسیدهای آمینه دارد، برای بدن بسیار مفید است. ژلاتین نقش مؤثری در حفظ سلامت مفاصل و عملکرد مغز دارد و وضعیت ظاهری پوست و مو را بهبود می‌بخشد.
ژلاتین چیست؟
ژلاتین از پخت کلاژن به دست می‌آید که تقریبا تمام آن از پروتئین تشکیل شده است. اسیدآمینۀ منحصر‌به‌فردِ آن فواید بسیاری برای سلامتی بدن دارد. کلاژن یکی از مواد موجود در بدن انسان و حیوانات است که بیش از دیگر مواد حاوی پروتئین است. این ماده تقریبا در تمام بدن یافت می‌شود؛ اما بیشتر از همه در پوست، استخوان‌ها، تاندون‌ها و رباط‌های بدن وجود دارد.
از خواص ژلاتین می‌توان به قدرت‌بخشیدن به بافت‌های بدن اشاره کرد؛ مثلا کلاژن موجب انعطاف‌پذیری پوست و استحکام تاندون‌ها می‌شود. منتها از آنجا که کلاژن در بخش‌های ناخوشایند حیوانات وجود دارد، خوردن آن سخت است. خوشبختانه، عصاره کلاژن را می‌توان با جوشاندن این بخش‌های بدن حیوانات در آب، مانند درست‌کردن سوپ، استخراج کرد. کلاژنی که بدین شکل به دست می‌آید، بی‌مزه و بدون رنگ است و در آب گرم حل می‌شود و وقتی سرد شود، بافت ژله‌مانندی پیدا می‌کند. از این ویژگی در تولید ژله و آب‌نبات‌های ژله‌ای استفاده می‌شود. همچنین از ژلاتین می‌توان در سوپ یا بهصورت مکمل غذایی استفاده کرد.
گاهی فعل‌وانفعالات بیشتری روی ژلاتین انجام می‌شود که در نهایت، ماده‌ای به‌نام کلاژن هیدرولیزشده تولید می‌شود. این ماده همان اسید‌آمینه‌ها و همان خواص ژلاتین را دارد؛ اما اگر این نوع کلاژن در آب سرد حل شود، شکل ژله به خود نمی‌گیرد و مصرف آن بهصورت مکمل برای برخی از افراد خوشایند‌تر است.
هر دوی ژلاتین و کلاژن هیدرولیزشده بهصورت پودر، دانه‌های مکمل یا ورقه در دسترس‌اند. البته آنها به‌علت اینکه از قسمت‌های مختلف بدن حیوانات تهیه شده‌اند، خوراک مناسبی برای گیاهخواران نیستند.
جنس پروتئینی ژلاتین
حدود ۹۸ تا ۹۹ درصد ژلاتین از پروتئین تشکیل شده است. با این حال، به‌دلیل نداشتن تمام اسید‌آمینه‌های ضروری، پروتئین کاملی به حساب نمی‌آید؛ به‌ویژه که ژلاتین فاقد اسیدآمینه ضروری تریپتوفان است. البته این موضوع مشکلی به وجود نمی‌آورد، زیرا یگانه منبع پروتئینیِ غذای مردم ژلاتین نیست. خیلی راحت می‌توان با استفاده از دیگر مواد غذاییِ سرشار از پروتئین، اسیدآمینه تریپتوفان را به دست آورد.
بیشترین مقدار اسیدآمینه موجود در ژلاتین گرفته‌شده از پستانداران عبارت‌اند از:
گلیسین: ۲۷ درصد؛
پرولین: ۱۶ درصد؛
والین: ۱۴ درصد؛
هیدروکسی پرولین: ۱۴ درصد؛
اسید گلوتامیک: ۱۱ درصد.
اسیدآمینۀ ضروریِ والین در بدن انسان تولید نمی‌شود؛ بنابراین باید آن را با مصرف مواد غذایی مناسب به دست آورد. مقدار دقیق ترکیبات اسیدآمینه ژلاتین به نوع بافت حیوانی که از آن ژلاتین به دست آمده است بستگی دارد. برخی از فرم‌های ژلاتین حاوی موادی چون لیزین، آلانین و آرژینین است.
در بررسی‌ها مشخص شده بدن انسان معمولا نمی‌تواند به‌اندازه کافی و آن‌قدر که نیاز دارد اسیدآمینه تولید کند. به همین دلیل، باید در رژیم غذایی‌تان به‌اندازه کافی پروتئین مصرف کنید. ۱ تا ۲ درصد از دیگر مواد مغذیِ ژلاتین حاوی مقدار کمی از ویتامین‌ها و مواد معدنی همچون سدیم، کلسیم، فسفر و فولات (B9) است. با این حال، باید گفت که ژلاتین غنی از ویتامین یا مواد معدنی نیست؛ اما فواید آن برای سلامتی فقط ناشی از محتوای اسیدآمینه منحصربه‌فرد آن است. برخی از فرم‌های دیگر ژلاتین حاوی موادی چون لیزین، آلانین و آرژینین است.
خواص ژله و پودر ژلاتین
از موارد کاربرد پودر ژلاتین و دیگر فرم‌های آن (مثل ژله) برای سلامتی بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. بهبود استخوان‌ها و مفاصل
تحقیقات متعددی نشان داده که مصرف ژلاتین درمانی عالی برای بیماری‌های استخوانی و مفاصل مانند آرتروز است. آرتروز شایع‌ترین شکل التهاب مفصل است و زمانی رخ می‌دهد که غضروف بین مفاصل از بین رفته باشد، که در نهایت موجب درد و سفتی در آن ناحیه از مفاصل می‌شود.
در یک تحقیق، به ۸۰ داوطلب مبتلا به آرتروز به‌مدت ۷۰ روز مکمل ژلاتین یا دارونما داده شد. درد و سفتی مفاصل افرادی که مکمل ژلاتین مصرف کرده بودند کاهش چشمگیری نشان داد. در یک بررسی دیگر، به ۹۷ ورزش‌کار به‌مدت ۲۴ هفته مکمل ژلاتین یا دارونما داده شد. درد مفاصل ورزش‌کارانی که ژلاتین مصرف کرده بودند در مقایسه با آن افرادی که از دارونما استفاده کرده بودند، هنگام فعالیت و همچنین استراحت، بسیار کمتر شده بود.
مرور تحقیقات درمورد ژلاتین نشان می‌دهد که این ماده برای درمان درد‌های مفاصل به‌مراتب بهتر از دارونما عمل می‌کند. البته تحقیقات بیشتری برای اثبات این موضوع و توصیه آن به افراد مبتلا به آرتروز لازم است. این ماده تأثیر بسیار مثبتی در درمان بیماری‌های مفاصل و استخوان‌ها دارد.
تنها عارضه جانبی مکمل‌های ژلاتین طعم ناخوشایند و احساس سیری آنهاست.
۲. خواص ژلاتین برای پوست، مو و ناخن‌ها
تحقیقات درمورد مکمل‌های ژلاتین نشان داده است که این مکمل‌ها ظاهر پوست و مو را بهبود می‌بخشند. ژلاتین برای پوست بسیار مفید است. در یک بررسی، به تعدادی زن حدود ۱۰ گرم کلاژن ماهی داده شد (به یاد داشته باشید که کلاژن ماده اصلی ژلاتین است). رطوبت پوست زنان پس از ۸ هفته مصرف کلاژن ماهی ۱۲درصد افزایش یافت.
در بخش دوم این تحقیق، به ۱۰۶ زن داوطلب به‌مدت ۸۴ روز ۱۰ گرم کلاژن ماهی یا دارونما داده شد. نتیجه بررسی نشان داد که تراکم کلاژن پوست داوطلبان شرکت‌کننده در آزمایش، در آن گروه که کلاژن ماهی مصرف کرده بودند از زنانی که فقط دارونما خورده بودند، به‌طور چشمگیری بیشتر شده بود.
بررسی ۳۶۰ درجه کرم آبرسان کامان سری واتربمب مدل کلاژن
تحقیقات نشان داده که مصرف ژلاتین می‌تواند ضخامت و رشد مو را هم بهبود بخشد. در تحقیقی، به ۲۴ فرد مبتلا به آلوپسی (نوعی ریزش مو)، مکمل ژلاتین یا دارونما دادند. افرادی که ژلاتین مصرف کرده بودند ۲۹ درصد شاهد رشد تعداد موهایشان شدند که این مقدار در افرادی که دارونما استفاده کرده بودند فقط ۱۰ درصد بود. حجم موی گروه اول نیز ۴۰ درصد افزایش داشت؛ در حالی که در گروه دارونما ۱۰ درصد کاهش نشان داده بود.
بررسی دیگر هم نتایج مشابهی به دست داد. به داوطلبان آزمایش روزی ۱۴ گرم ژلاتین داده شد و پس از مدتی، ضخامت موی این افراد حدود ۱۱ درصد بیشتر شد. همچنین ژلاتین در بهبود ناخن‌های شکننده نیز مؤثر است؛ اما در این زمینه هنوز تحقیقات جامعی صورت نگرفته است.
۳. بهبود عملکرد مغز و سلامتی ذهن
تحقیقات درمورد مکمل‌های ژلاتین نشان داده است که این مکمل‌ها ظاهر پوست و مو را بهبود می‌بخشند. ژلاتین برای پوست بسیار مفید است. در یک بررسی، به تعدادی زن حدود ۱۰ گرم کلاژن ماهی داده شد (به یاد داشته باشید که کلاژن ماده اصلی ژلاتین است). رطوبت پوست زنان پس از ۸ هفته مصرف کلاژن ماهی ۱۲درصد افزایش یافت.
در بخش دوم این تحقیق، به ۱۰۶ زن داوطلب به‌مدت ۸۴ روز ۱۰ گرم کلاژن ماهی یا دارونما داده شد. نتیجه بررسی نشان داد که تراکم کلاژن پوست داوطلبان شرکت‌کننده در آزمایش، در آن گروه که کلاژن ماهی مصرف کرده بودند از زنانی که فقط دارونما خورده بودند، به‌طور چشمگیری بیشتر شده بود.
بررسی ۳۶۰ درجه کرم آبرسان کامان سری واتربمب مدل کلاژن
تحقیقات نشان داده که مصرف ژلاتین می‌تواند ضخامت و رشد مو را هم بهبود بخشد. در تحقیقی، به ۲۴ فرد مبتلا به آلوپسی (نوعی ریزش مو)، مکمل ژلاتین یا دارونما دادند. افرادی که ژلاتین مصرف کرده بودند ۲۹ درصد شاهد رشد تعداد موهایشان شدند که این مقدار در افرادی که دارونما استفاده کرده بودند فقط ۱۰ درصد بود. حجم موی گروه اول نیز ۴۰ درصد افزایش داشت؛ در حالی که در گروه دارونما ۱۰ درصد کاهش نشان داده بود.
بررسی دیگر هم نتایج مشابهی به دست داد. به داوطلبان آزمایش روزی ۱۴ گرم ژلاتین داده شد و پس از مدتی، ضخامت موی این افراد حدود ۱۱ درصد بیشتر شد. همچنین ژلاتین در بهبود ناخن‌های شکننده نیز مؤثر است؛ اما در این زمینه هنوز تحقیقات جامعی صورت نگرفته است.
۳. بهبود عملکرد مغز و سلامتی ذهن
ژلاتین سرشار از گلیسین است که موجب عملکرد خوب مغز می‌شود. در یک بررسی، مشخص شد گلیسین حافظه و جنبه‌های خاصی از توجه و تمرکز را تا حد قابل‌توجهی بهبود می‌بخشد. همچنین این ماده توانسته اثر خوبی روی درمان افراد مبتلا به اختلال‌های سلامت ذهنی مانند اسکیزوفرنی بگذارد. اگرچه هنوز علت بیماری اسکیزوفرنی کاملا مشخص نیست، محققان بر این باورند، نبود توازن اسیدهای آمینه در بدن چنین اثری از خود به جا می‌گذارد. وقتی به این افراد گلیسین داده شد، از علائم بیماری آنها کاسته شد.
